؟ سوال (۸)
با سلام، چه آبی برای فرض وضو و غسل ، جایز است به کاربرده شود؟
و چند نوع آب داریم از نظر شرعی؟
? پاسخ :
علیکم السلام ؛
انواع آبها در کتب شرعی به تفصیل توضیح داده شده و ما برای آشنایی شما بزرگوار، مختصری از آنها را توضیح خواهیم داد.
در دین مبین اسلام ، برای برداشتن حَدَث بزرگ (غسل) و حدث کوچک (بی وضویی) و نیز رفع نجاست، " آب مُطْلَق " لازم است.
1_ " آب مطلق " ← آبی است که اسم آب، بدون هیچ قید لازمی ، بر آن اطلاق میشود مانند آب باران و... که هفت قِسم می‌باشند و آنها را ذکر میکنیم :
✓ ( آب باران ، برف ، تگرگ ، آب رودخانه ، چشمه ، دریا و آب چاه )
- دلیل بر پاک بودن این آبها آیات قرآن و احادیث نبوی ﷺ است.
و اگر ذکر یک قید برای آب لازم بود مانند : آبدوغ ، گلآب و... آن آب دیگر مطلق نیست پس پاک کننده هم نخواهد بود هر چند که پاک است
زیرا هر آب کم یا زیادی که ← رنگ یا طعم یا بوی آن→ به سبب اختلاط با ماده‌ی پاک تغییر کرده باشد و آب هم به آن ماده‌ی پاک بی احتیاج باشد (مانند : زعفران ، نمک، ماست، چای، دارو، نفت و...) و آن تغییر هم به حدی باشد که مانع از اطلاق لفظ آب تنها بر آن بشود ، پس دیگر به آن " آب مطلق " گفته نمیشود .
- یعنی گرچه این آب پاک است، اما پاک کننده نیست و برای وضو گرفتن و برداشتن نجاست و.. به کار نمی‌آید. اما اگر تغییر بسیار کم بود، مانند یک قاشق چای خوری ماست در یک تشت آب، که چیزی از آب را تغییر نمیدهد، پس ضرری به آب مطلق نمیزند و برای فرض طهارت به کار می‌آید.
- و باید دانست که به جز آب مطلق، با انواع آبهای دیگر و مایعات دیگر مانند : گلآب ، سرکه، آبمیوه، نفت و... وضو و غسل گرفته نمیشود و نجاست برداشته نخواهد شد زیرا خداوند متعال میفرماید :
[ فلم تجدوا ماءً فتیمموا ] نساء/۴۳
( اگر آب نیافتید ، تیمم کنید)
2_ " آب مشمس [مُشَمَّس] " ← آبی است که در ظرف آهنی و مسی و سفالی و... و به علت حرارت نور خورشید ، در منطقه‌ی گرم سیر ، گرم شده باشد، کاربردن این آب در بدن انسان ( برای وضو و غسل و...) مکروه است زیرا ترس بیماری برص وجود دارد و حضرت عمر (رض) در حدیثی به آن اشاره فرموده‌اند.
3_ " آب مستعمل [مُسْتَعْمَل] " ← به آب کمتر از اندازه‌ی "قُلَّتَین" که در فرض طهارت به کار گرفته شده، گفته میشود. ( مانند آب بار اول وضوی واجب یا غسل واجب و... )
آب مستعمل ، هر چند که پاک است، اما پاک کننده نیست و برای فرض طهارت به کار برده نمیشود پس برای گرفتن وضو و... کاربرد ندارند.
- اما آبی که برای وضوی سنت یا غسل سنت به کار گرفته شده است، مستعمل نیست و میتوان آن را برای فرض طهارت به کار برد.
- آب مستعمل ، اگر جمع بشود و مقدار آن به حد قلتین برسد بنا بر فتوای اصح ، پاک کننده است و برای فرض طهارت به کاربرده میشود.
4_ " آب نجس" ← آبی که مایع یا هرماده‌ی نجس دیگری با آن برخورد کند، اگر آن آب کمتر از قلتین باشد، قطعا و در هرصورتی " نجس " خواهد شد و اگر قلتین باشد اما طعم یا رنگ یا بوی آن، تغییر کند باز هم نجس میشود اما اگر قلتین بود و یکی از این خصوصیات تغییر نکرد، دراینصورت نجس نمیشود.
- آب نجس ؛ پاک نیست پس قطعا پاک کننده هم نخواهد بود یعنی برای فرض طهارت هم به کار نمی‌آید.
- اندازه‌ی آب قلتین ،" ۱۹۲ لیتر " و احتیاطا بیشتر از این مقدار است.
- اگر شیء نجسی ، آب را تغییر داد، آن آب نجس میشود و فرقی ندارد تغییر آب زیاد باشد یا کم و آن تغییر در رنگ یا بو یا طعم بوده باشد و نیز در آب حل شده یا نشده باشد، در هر صورت آب را نجس می‌کند.
- اگر شیء نجس در آب قلتین بیافتاد، و هیچکدام از صفات آب را تغییر نداد، آن آب پاک است، اما اگر یکی از صفات آن را تغییر دهد، پس آب نجس محسوب میشود. و اگر قلتین نجس شده، خود به خود یا به سبب افزودن آب بر آن، تغییرش برطرف شد باز پاک میشود.
-اگر تغییر آب قلتین، با کم کردن آب از آن برطرف شد، اما هنوز آب به مقدار قلتین باشد، باز هم پاک میشود.
- اگر آب قلتین نجس، به سبب افزودن ماده‌ای مانند زعفران یا ... تغییرش برطرف شد، پاک نمیشود زیرا مشخص نیست نجاست برطرف شده یا پوشیده شده است.
اگر آب کمتر از قلتین، نجس شود و پس از مدتی ، خود به خود نجاستش برطرف شد، و یا اگر با افزودن آب بر آن نجاستش برطرف شد اما هنوز به حد قلتین نرسیده باشد، باز هم نجس است و پاک نشده است.
نکته : آنچه گذشت در رابطه با آب بود و هر مایع دیگر بجز آب ،( مانند شیر ، دوغ و... ) فرقی ندارد قلتین باشد یا نه، با افتادن شیء نجس در آن ، کل آن مایع نجس خواهد شد.
برخی منابع : مغنی المحتاج بشرح المنهاج/ امام شربینی - المنهاج الطالبین / امام نووی و ...
? @soal_dini ?
