؟ سوال (۵۲)
سلام ، در چه صورتهایی انسان میتونه تیمم کنه برای وضو و غسل ؟ کامل توضیح بدید ممنون.
? پاسخ :
علیکم السلام ،
انسان برای وضو و انواع غسل ( جنابت ، حیض ، نفاس و...) به خاطر علتهای زیر میتواند تیمم کند :
❶ ← نبودن ِ آب پاک کننده :
خداوند متعال میفرماید :
[ و ان کنتم مرضی او علی سفر او جاء احد منکم من الغائط او لامستم النساء فلم تجدوا ماء فتیمموا صعیدا طیبا ] نساء/۴۳ و مائده /۶
( اگر مریض یا مسافر بودید و به علت دفع حاجت یا لمس زنان (نامحرم) بی وضو شدید و آب نیافتید، در اینصورت با خاکی پاک تیمم کنید )
ــ در نیافتن آب تفاوتی نیست در اینکه آب وجود نداشته باشد یا اینکه موجود باشد ولی شرعا اجازه استعمال آن وجود نداشته باشد و یا اینکه آب وجود داشته باشد اما در دسترس نباشد بنا به دلایلی مانند اینکه دشمن یا درنده‌ای راه آب را گرفته باشد یا شخص در دریا باشد اما قادر به بالا کشیدن آب نباشد یا اینکه آب چاه نوبتی باشد و تا فرارسیدن نوبت او، وقت نماز میگذرد، در کلیه ی این مواقع حکم به نبودِ آب صادر میشود پس تیمم واجب است و نیاز به قضای نماز نیست.
ــ اگر مسافری به صورت یقین از نبودن آب در محل آگاه بود، بدون مکث در حین نماز، تیمم میکند و نیازی به گردش برای یافتن آب نیست، زیرا طلب بی فایده است، بنابراین قضای نماز واجب نیست.
ــ اگر مقیم از نبود آب یقینا آگاه بود، بدون مکث تیمم میکند اما بعد از بازگشت آب، واجب است نمازش را قضا کند.
ــ اگر شخص عادلی به فردی گفت: در این محل آب موجود نیست در اینصورت هم بدون توقف تیمم میکند.
ــ اگر مسافری در وجود آب، وهم و گمان داشت، واجب است بعد از فرارسیدن وقت نماز، برای یافتن آب بار و بنه‌ی خود را بگردد و از رفقایش نیز طلب کند و اگر در مکان راست و هموار بود اطراف خود را نگاه میکند و بیشتر متوجه چمن‌زار و پرندگان میشود و اگر بعلت ناهمواری زمین یا وجود تپه و غیره نیازمند رفت و آمد بود، به اندازه‌ی دید خود جستجو میکند و به بالای ارتفاعات می‌رود که این مسافت را مرز فریاد رسیدن مینامند و یکصد و پنجاه متر است و بعبارت دیگر : آن قدر از محل استراحت خود دور میشود که اگر همراهان خود را -در هنگامی که مشغول کار و گفتگو هستند- صدا بزند فورا به او برسند . این جستجو بشرطی است که جان و مال و ناموس در امنیت باشند و وقت نماز هم سپری نشود و نیز از همسفرانش عقب نیافتد، پس اگر بعد از این جستجو آب یافت نشد، تیمم میکند و قضا کردن واجب نیست زیرا آب یافت نمیشود.
ــ اگر شخصی در آن محل ماندگار شدبنا بر فتوای اصح، واجب است برای نیاز دوباره به آب (بخاطر ادای نماز دیگر که وقت آن فرا رسیده یا برای رفع جنابت و غیره )، دوباره تفتیش و جستجو کند و این عمل برای نماز سوم و چهارم هم باز تکرار میشود.
ــ اگر فردی دو نماز را جمع کرد، واجب است بعد از سلام دادن نماز اول، دوباره تفتیش آب کند و سپس اگر آب نیافت دوباره تیمم کند و نماز دوم را بخواند و اگر کسی خواست تعدادی نماز را پشت سر هم قضا کند باید به همان شیوه عمل کند که ذکر شد. ( المجموع ، نهایه و.. )
ــ اگر شخصی از بودنِ آب در یک محل یقین داشت، یا فردی عادل به او گفت: در فلان محل آب موجود است و آن محل از مرز فریاد رسیدن دورتر بود، اما رهگذر برای نیاز خود مانند چوب آوردن یا چرانیدن حیوانش و... به آنجا می‌رسید -که این فاصله را مرز نزدیک میگویند و ۲۵۰۰متر است- واجب است برای وضو و غسل به آنجا برود -بشرطی که از رسیدن زیان به جان و مال و ناموس خود و دیگران و گذشتن زمان نماز و عقب افتادن از رفیقانش بیم نداشته باشد- یعنی اگر ترس یکی از موارد مذکور را داشت، تیمم صحیح است و رفتن برای دست یافتن آن آب واجب نیست و نیز اگرآب از مرز نزدیک دورتر بود که آن را مرز دور (بیش از۲۵۰۰متر) مینامند رفتن به سوی آن واجب نیست و تیمم صحیح است.
ـ توجه : مرزهای مذکور درباره مسافر میباشد زیرا اگر مقیم از بودن آب در مکانی آباد یقین داشت، تیمم برایش صحیح نیست بلکه واجب است به سوی آب برود هرچند که از ابتدای شهر تا انتهای آن راهمپیمایی کند و وقت نماز هم سپری شود زیرا اگر مقیم بعلت نبود آب تیمم کند واجب است نمازها را قضا کند.
ــ اگر شخصی از یافتن آب در آخر وقت نماز، یقین داشت انتظار برای آب بهتر است زیرا اجر نماز با وضو از اجر نماز با تیمم بیشتر است و اگر از یافتن آب در آخر وقت نماز، ظن داشت تعجیل برای تیمم بهتر است.
ــ اگر انسان بی وضو یا جنابتدار یا زن حائض ، مقداری آب یافت اما برای کم بودن، برای غسل یا وضو کافی نبود، واجب است آن را استعمال کند یعنی واجب است این مقدار آب قبل از انجام تیمم به کار برده شود و بعد از اتمام آن تیمم کند.
ــ اگر آب یافت نشد اما دسترسی به برف یا تگرگ وجود داشت و قادر به ذوب آن نبود، حکم به نبودن آنها خواهد شد. پس تیمم میکند و قضا کردن نمازها نیز واجب نیست اما اگرقادر به ذوب آنها بود، واجب است بعد از ذوب آن را بکار گیرد بشرطی که از گذشتن زمان نماز بیم نداشته باشد و این حکم در رابطه با مسافر بود، اما مقیم واجب است آن را ذوب کند هرچند وقت نمازش بگذرد.
ــ اگر نجاستی بر بدن شخصی بود واجب است ابتدا آب را برای پاک کردن آن بکارگیرد و سپس اگر آب تمام شد تیمم کند ، یعنی اگر ابتدا تیمم نمود و سپس آن را پاک کرد یا اصلا پاک نکرد، تیمم صحیح نخواهد بود زیرا یکی از شرایط صحت تیمم، آن است که هیچ جا نجاست عفو نشده‌ای بر اعضا نباشد و این حکم برای مسافر و مقیم یکسان است، اما از تحفه ابن حجر، برداشت میشود که در صورتی که آب برای برداشتن نجاست یافت نشود، تیمم صحیح خواهد بود.
نکته: واضح است نجس شدن لباسی که شخص قادر به درآوردن آن نباشد همانند نجس شدن بدن است و اگر ادرار یا مدفوع کرد، باید قبل از تیمم با آب یا سنگ طهارت کند، یعنی اگر قبل از تیمم چنان نکرد، تیممش صحیح نخواهد بود.
ــ واجب است انسان در زمان نماز برای وضو و غسل، آب یا ابزار بالاکشیدن آب را با قیمت معمولیِ آن زمان و مکان بخرد مگر اینکه بخاطر بدهی فراگیرِ تمامِ مال یا به علت نیاز سفر از قبیل آمد و شد، خوردن ،خوابیدن و سوارشدن یا نفقه‌ی اشخاص محترم از قبیل پدر، مادر، فرزند، همسر و خدمتکار و یا نفقه‌ی حیوان محترم جز سگ مضر، فامیل مرتد و تارکِ نماز و زناکار محصن، به آب نیاز داشته باشد.
ــ اگر یکی از نیازهای مذکور، موجود و یا قیمت آب از نرخ معمولی بیشتر بود، واجب نیست آب خریداری شود اما اگر پولش بیش از این نیازها بود، باید با قیمت معمولی آب یا ابزار بالاکشیدن آب را بخرد و مقصود از پول، تنها اسکناس نیست بلکه تمام اموال را شاهد میشود.
ــ اگر برای وضو و غسل آب به او بخشیده شد یا بصورت قرض به او تحویل داده شد، یا بعنوان امانت ابزار بالاکشیدن آب به او داده شد، واجب است اینها را قبول کند، اما اگر پول آب یا پول ابزار بالاکشیدن آب به او بخشیده شد یا آن پول بصورت قرض به او داده شد، قبول کردن آن واجب نیست بلکه جایز است زیرا این کار منتی بزرگ بر او میباشد.
ــ اگر آب یا ابزار بالاکشیدن آن را آگم کرد، بعد از جستوجوی زیاد آن را نیافت و با تیمم نماز خواند، واجب است نمازش را با وضو قضا کند زیرا در واقع آب موجود بوده است و بی توجهی از جانب شخص بوده است و اگر آب در میان وسایلش بود و آنها را در میان بارهای همسفرانش گم کرد، قضا بر او واجب نیست زیرا بی توجهی از جانب شخص نبوده است.
ــ اگر نزد شخصی آب موجود بود و به آن محتاج نبود و شخص دیگری برای غسل یا وضو به آن نیازمند بود و از صاحب آب درخواستِ آب نمود اما به هیچ وجه به او آب نداد، نباید با زور آب را از او بگیرد بلکه تیمم میکند و نیازی به قضا کردن هم ندارد و نیز بر صاحب آب هم واجب نیست آب را به او بدهد. اما در وقت شدت تشنگی صحیح است با توسل به زور (در مقابل پول یا قرض) آب را از صاحب او بگیرد زیرا در وضو ، خاک بجای آن قرار داده شده اما در حفظ جان چیزی جانشین ندارد.
ــ به هیچ وجه استعمال و مصرفِ آب دزیده شده، مغصوب و امانتی؛ برای وضو و غسل صحیح نیست و شخص با وجود آنها تیمم میکند و قضا بر او نیست و اگر با آنها وضو یا غسل کرد، گناهکار خواهد شد اما غسل و وضو و نمازش صحیح خواهد بود.
❷ ← عدم اجازه‌ی استعمال آب با وجود آن :
دومین سبب تیمم، نبودن آب بر طبق شرع است یعنی هرچند آب موجود باشد اما شرع اجازه‌ی مصرف و استعمال آن را ندهد مثلا آب موجود نجس باشد یا برای رفع تشنگیِ انسان محترم و حیوان محترم نیازمند باشد هر چند که نیاز در آینده به آن پیدا شود، خداوند متعال میفرماید : [ و من احیاها فکانما احیا الناس جمیعا] مائده / ۳۲
( کسی که انسانی را از مرگ نجات دهد همانند آن کسی است که تمام مردم را نجات داده باشد )
ــ پس اگر می‌دانست یکی از رفیقانش اکنون یا در آینده بعلت تشنگی نیازمند آب است، واجب است تیمم کند و در وقت نیاز آب را با فروختن یا مجانی تقدیم رفیقش کند یعنی صحیح نیست آب را برای وضو و غسل و یا پاک کردن نجاست استعمال کند، بلکه بانجاست نماز میخواند و آن را قضا میکند.
❸ ← سومین سبب تیمم، بیماری یا زخمی که با وجود آن اگر شخص آب را استعمال کند، از تلف شدن یا منفعت عضوی بترسد، مثلا شخص کور یا کر شود یا عضوی از اعضایش فلج شود و یا دچار بیماری دیگری گردد پس تیمم برای چنین فردی جایز است چنانکه در آیه‌ی ٤۳ سوره مائده به آن اشاره شده است.
ــ دیر بهبود یافتن بیماری و زخم ، زیاد شدن مریضی و درد و پیداشدن عیب زشت بر عضو ظاهر مانند دست و صورت، همانند مریضی‌اند.
ــ در تیمم ِ بیماری و زخم ، تفاوتی میان مقیم و مسافر نیست و هیچکدام نیازی به قضا ندارند.
ــ شدت سرما همانند بیماری است و سبب صحت تیمم مسافر و مقیم است بشرطی که شخص وسیله‌ی گرم کردن آب و خودش را نداشته باشد. اما اگر وسیله‌ی گرم کردن آب را یافت، واجب است آب را گرم کند و هرچند که وقت نماز سپری شود و نیز جستجو برای یافتن آن واجب است، هرچند که با مشغول شدن به این دوکار وقت نماز پایان یابد، یعنی در هر دو صورت نباید نمازش را با تیمم در وقت خود ادا کند زیرا آب موجود است و اگر با مزد معمولی آب برایش گرم کردند یا به او فروختند واجب است این کار را انجام دهد و صحیح نیست تیمم کند.
... توصیه میشود سایر مباحث تیمم را هم مطالعه بفرمایید.
? @soal_dini ?
? sdini.com ?
